Komisja Europejska uruchamia kolejne inicjatywy z programu Fit for 55. Z początkiem października 2023 r. wszedł w życie w fazie przejściowej mechanizm dostosowywania cen na granicach EOG z uwzględnieniem emisji CO₂, znany pod nazwą CBAM. Mechanizmem CBAM początkowo zostaną objęte niektóre towary i ich wybrane prekursory, których produkcja wiąże się z dużą emisją dwutlenku węgla: cement, żelazo i stal, aluminium, nawozy sztuczne, energia elektryczna i wodór. Mechanizm ten to instrument polityki środowiskowej, mający na celu wspieranie ambicji klimatycznych EU czyli osiągnięcie redukcji netto emisji gazów cieplarnianych (GHG) o co najmniej 55% do 2030 r. i neutralności klimatycznej najpóźniej do 2050 r. W sensie faktycznym CBAM to mechanizm korekty reguł rynkowych, jakim podlegają na terenie EOG towary objęte systemem handlu emisjami (ETS), których cenę w sposób regulowany istotnie podnosi komponent ETS właśnie. Jednocześnie CBAM zapobiegnie przenoszeniu produkcji z sektorów objętych ETS do krajów, gdzie podobne regulacje jeszcze nie obowiązują.
Potoczna nazwa – graniczny podatek węglowy – wskazuje, że opłata, jaką będzie ponosił importer to „cena” CO₂ wyemitowanego przy produkcji towaru objętego mechanizmem CBAM. W pierwszym okresie – do końca drugiego kwartału 2024 r. – do wyceny tych emisji można będzie stosować domyślne wartości referencyjne, podane przez KE. Od 1 stycznia 2025 r. jednak akceptowana będzie już tylko metoda unijna, a szacunki (w tym wartości domyślne) będą mogły być stosowane wyłącznie w przypadku towarów złożonych, w których wartość całkowitych wbudowanych emisji nie przekracza 20%.
W tym momencie warto wspomnieć, że regulacje dotyczące CBAM przewidują nakładanie kar przez krajowy organ odpowiedzialny (w Polsce to KOBiZE) za uchybienia związane ze sprawozdawczością CBAM. Importer produktów/towarów objętych tym mechanizmem powinien mieć świadomość, że informacja o dokonaniu odprawy celnej towaru z tej kategorii jest automatycznie przekazywana z polskiego systemu celnego do organów EU, które przekażą do KOBiZE informację o ewentualnym niedopełnieniu obowiązku sprawozdawczego.
Ślad węglowy towaru podlegającego CBAM ma zawierać sumę emisji bezpośrednich i pośrednich związanych z jego wytworzeniem a informację służącą policzeniu faktycznej wielkości emisji CO₂ unijny importer powinien otrzymać od pozaunijnego eksportera – sprzedawcy towaru. To eksporter będzie zobowiązany do podania rzetelnych danych służących obliczeniu śladu węglowego oferowanego przez siebie towaru. Na stronach KE już teraz importerzy znajdą wyczerpujące informacje, wskazujące jak przygotować dane na temat śladu węglowego towaru, będącego przedmiotem transakcji, które importerzy we własnym, dobrze pojętym interesie powinni przekazywać swym pozaunijnym dostawcom. KE zapowiada kontrole poprawności tych deklaracji w miejscu wytworzenia produktów/towarów importowanych do EOG.
Choć na dokonanie pierwszego sprawozdania importer ma czas do końca stycznia 2024 r. to kluczowe wydaje się zrozumienie modelu docelowego mechanizmu CBAM. Po jego wejściu w życie 1 stycznia 2026 r. na importerze spoczywać będzie obowiązek corocznej deklaracji ilości towarów objętych CBAM, przywiezionych do UE w poprzednim roku oraz związane z ich wytworzeniem emisje CO₂. Wartość ta z kolei będzie podstawą do opłacenia odpowiedniej liczby certyfikatów CBAM. Ich cena będzie kalkulowana w oparciu o średniotygodniową cenę aukcyjną uprawnień EU ETS.
Importer towarów objętych CBAM już dziś powinien rozpocząć intensywne przygotowania do stworzenia rejestru takich towarów dla celów sprawozdawczych, mając jednak świadomość, że finalnie czeka go regularne nabywanie certyfikatów CBAM, podnoszących istotnie koszt zakupu. Rzetelna analiza może wykazać, że taniej i wygodniej towary te będą oferowane przez producentów unijnych.
Importerów zainteresowanych wsparciem w przygotowaniu niezbędnych procedur zapraszamy do kontaktu: robert.sulich@zielonetransformacje.pl.
Robert Sulich
